فیلسوف جوان

پيام به مناسبت همايش جهانى بزرگداشت صدرالمتالهين

بسم الله الرحمن الرحيم

⭕️ از تشكيل اين مجمع بزرگ علمى و فكرى كه برگرد انديشه و شخصيت فيلسوف نامدار ايرانى، حكيم صدرالمتالهين شيرازى فراهم آمده، احساس افتخار و مسرت مى كنم و خداى سبحان را سپاس مى گويم. 

⭕️ اگر چه دانسته هاى دنياى غرب و حتى بخشهايى از دنياى اسلام از اين شخصيت كم نظير چندان وسيع نيست، ولى حوزه هاى فلسفى ايران لااقل در سه قرن اخير - يعنى تقريبا از صد سال پس از تأليف كتاب اسفار تا كنون - يكسره از آراء فلسفى صدرالمتالهين تغذيه شده و كتابها و آراء مهم او - كه بسيارى از آنها حداقل در قالب استدلالى و عقلانى اش از ابتكارات اوست - محور درس و تحقيق و شرح و تنقيح بوده است.

⭕️ از طرفه هاى زمانه اين است كه صدرالمتالهين، هم بيشترين پيروان و منتحلان فلسفى و هم بيشترين منتقدان و مخالفان را در مدت چهار قرن گذشته داشته است.

در اين مدت بيشترين مشعلداران فلسفه ى الهى در ايران، دنباله روان و شارحان فلسفه يى به شمار مى روند كه او با نبوغ و ابتكار خود همچون ناسخ شيوه هاى معروف مشايى و اشراقى، و مشتمل بر همه ى برجستگيهاى آن، بنيان نهاد و مبانى آن را در هزاران صفحه با تقرير رسا و پرجاذبه ى خويش، تبيين كرد.

⭕️ و باز در همين مدت كسان زيادى از منتحلان عقايد او در ابواب وجود و الهيات خاص و #معاد و غيره، به همان سرنوشتى دچار شدند كه وى در دوران زندگى اش آن را به تلخى آزموده و موطن مألوف را به خاطر آن ترك كرد. البته نقد علمى و تحقيقى آراء او به دور از توسل به طعن و جنجال نيز از دوران يكى از دو شاگرد بلافصل و مقربش تا امروز ادامه داشته و نام آورانى چند از حكماى متأله، در برخى از اصليترين مبانى دستگاه فلسفى شامخ صدرايى، مناقشات جدى وارد كرده اند . ترديد نبايد كرد كه هم آن تأثير خاضع كننده بر روى بزرگانى از سرآمدان فلسفى، و هم اين برانگيختگى عقيدتى يا علمى از سوى منتقدان و مخالفان، به نقطه ى يگانه اى اشاره مى كند كه همانا جز عظمت فكرى، و نيروى ابداع، و بنيان رفيع فلسفه ى اين حكيم بزرگ، چيز ديگرى نيست.

⭕️ مكتب فلسفى صدرالمتالهين همچون شخصيت و زندگى خود او، مجموعه ى در هم تنيده و به وحدت رسيده ى چند عنصر گرانبها است. در فلسفه ى او از فاخرترين عناصر معرفت يعنى 

عقل منطقى، 

و شهود عرفانى، 

و وحی قرآنى، 

در كنار هم بهره گرفته شده، و در تركيب شخصيت او تحقيق و تأمل برهانى، و ذوق و مكاشفه ى عرفانى، و تعبد و تدين و زهد و انس با كتاب و سنت، همه با هم دخيل گشته،و در عمر علمى پنجاه ساله ى او رحله هاى تحصيلى به مراكز علمى روزگار، با مهاجرت به كهك قم براى عزلت و انزوا، و با هفت نوبت پياده احرامى حج شدن، همراه گرديده است.

⭕️ همانگونه كه فلسفه ى صدرايى - كه خود او بحق آن را حكمت متعاليه ناميده - در هنگام پيدايش خود، نقطه ى اوج فلسفه اسلامى تا زمان او و ضربه يى قاطع بر حملات تخريبى مشككان و فلسفه ستيزان دورانهاى ميانه ى اسلامى بوده است، امروزه پس از بهره گيرى چهارصدساله از تنقيح و تحقيق برجستگان علوم عقلى، و نقد و تبيين و تكميل در حوزه هاى فلسفه، و ورز يافتن با دست تواناى فلاسفه ى نامدار حوزه هاى علمى بويژه در اصفهان و تهران و خراسان، نه تنها استحكام بلكه شادابى و سرزندگى مضاعفى گرفته و مى تواند در جايگاه شايسته ى خود در بناى فرهنگ و تمدن، بايستد و چون خورشيدى در ذهن انسانها بدرخشد و فضاى ذهنى را تابناك سازد.

⭕️ مكتب فلسفى صدرالمتالهين همچون همه فلسفه ها در محدوده ى مليت و جغرافيا نمى گنجد و متعلق به همه ى انسانها و جامعه ها است. همواره همه بشريت به يك چهارچوب و استخوانبندى متقن عقلايى براى فهم و تفسير هستى نيازمندند.

⭕️ هيچ فرهنگ و تمدنى بدون چنين پايه ى مستحكم و قابل قبولى نمى تواند بشريت را به فلاح و استقامت و طمأنينه ى روحى برساند و زندگى او را از هدفى متعالى برخوردار سازد . و چنين است كه به گمان ما فلسفه ى اسلامى بويژه در اسلوب و محتواى حكمت صدرايى ، جاى خالى خويش را در انديشه ى انسان اين روزگار مى جويد و سر انجام آن را خواهد يافت و در آن پابرجا خواهد گشت.

⭕️ ما ايرانيان بيش از همه به اين فلسفه الهى وامدار و بيش از همه در برابر آن مكلفيم.

⭕️ دوران ما با دميدن خورشيدى چون #امام_خمینی كه يگانه ى دين و فلسفه و سياست و خود يكى از صاحبنظران برجسته در حكمت متعاليه بود، و نيز با حوزه ى درسى و تحقيقى پربركت حكيم علامه ى #طباطبایی كه استاد يگانه مبانى ملاصدرا در طول سى سال در حوزه ى قم به شمار مى رفت، و تلاش تلامذه و هم دوره هاى آنان، بى شك دوره ى با بركتى براى فلسفه الهى است.

⭕️ و اكنون برپايى اين گردهمايى بزرگ از فرزانگان ايرانى و غيرايرانى مژده ى آگاهيهاى ژرفتر و گسترده ترى در باب فلسفه ملاصدرا مى رساند. شايد اين يكى از موجباتى شود كه مسير مستقيم و تكاملى و نامتناقض فلسفه كه از مميزات فلسفه ى اسلامى بويژه پس از روشن شدن مشعل حكمت صدرايى است، در ذهن انديشوران و فيلسوفان #غرب ، با مسير پرتقاطع و پرتناقض و پرنشيب و فراز فلسفه غربى در همين چهارصد سال مقايسه شود و فرصت تازه اى براى نقد و بحث در باشگاه جهانى معرفت و استدلال عقلانى، فراهم آيد.

⭕️ در پايان لازم مى دانم سپاس عميق و صميمانه ى خود را از برگزار كنندگان عزيز اين مجمع علمى و نيز از شركت كنندگان آن ابراز دارم 

و انتظار خود را براى نشر مجموعه ى آراء صدرالمتالهين در كتابى جداگانه تكرار كنم.

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته - سيد على خامنه ای

☘ پيام به مناسبت همايش جهانى بزرگداشت صدرالمتالهين - (۱۳۷۸/۰۳/۰۱)

⭕️ نهج البلاغه

💠 اين نكته را عزيزان حوزوی و دانشگاهی بايد بيشتر توجه كنند. حوزه از نظر عقلانيّت و علم الآن دستش خالی است. فقه دارد كه فقه احكام فرعی را دارد، كلام در آن نيست، فلسفه در آن نيست، تفسير در آن نيست، نهج ‌البلاغه نيست، صحيفه سجاديه نيست.

💠 ما بخواهيم به مردم بگوييم شما انقلابی باشيد، آقايان! انقلابی بودن با سفارش و موعظه حلّ نمی شود. انقلابی بودن مثل درس‌ های مجلس ترحيم و مجلس فاتحه نيست كه انسان با سفارش حلّ كند. انقلاب، حداقل يك علم قوی غنی می خواهد؛ مثل نهج ‌البلاغه.

💠 اين نهج ‌البلاغه هم بايد در دو سطح: يك عده كسانی كه رسائل و مكاسب می ‌خوانند، بخشی از نهج‌ البلاغه را بخوانند، يك عده كسانی كه كفايه و قسمت دوم نهج‌ البلاغه، اين گروه دوم يقيناً نهج‌ البلاغه‎ بفهم نمی شوند. نهج ‌البلاغه يك علم جان ‌گيری دارد؛ ولی آن مقداری كه برای اداره كشور كافي باشد، اين مقدار را می توانند بفهمند، وگرنه نهج‌البلاغه بدون علوم عقلی، بدون كلام غنی و قوی قابل حلّ نيست.

💠 وقتي در نهج ‌البلاغه شما می ‌خوانيد «وَ كُلُّ قَائِمٍ فِي سِوَاهُ مَعْلُول‏» طرفِ شما يكی دكارت است يكی كانْت است، اين دارد عليّت را ثابت مي‌كند. حضرت امير در اين خطبه می فرمايد چيزی كه هستیِ او عين ذات او نيست، الاّ ولابد علّت می ‌خواهد، شانس و بخت و اتفاق و طبيعت و اينها همه باطل است.

💠 اگر كسی بخواهد اين بخش از نهج‌البلاغه را بفهمد اين با كفايه و مكاسب و اينها حلّ نمی ‌شود. اين طرف مقابلش مستقيم با دكارت درگير است و كانْت است و مانند آن. در بخش‌ های اصولی انسان شبهه كعبی را نقل می ‌كند، گذشت آن زمانی كه شبهه رسمی حوزه، شبهه عبائيه بود، الآن شبهه كانْت و دكارت است.

💠 اين را مطئمن باشيد كه نهج‌البلاغه در حدّ كفايه و مكاسب قابل فهم نيست، حواسّ شما جمع باشد؛ اما براي ضرورت اين است كه نهج‌ البلاغه را دو قسمت بكنند: يك قسمتش خطبه و نامه و كلماتي تا حدودی نرم‌ تر اين برای رسائل ‌خوان، آن بخش دومش يك مقدار دشوارتر هست برای كفايه و كسی كه بخش دوم مكاسب و اينهاست، همراه با بدايه و نهايه و منظومه و اسفار و اينها.

🌀 درس اخلاق ۱۳۹۶/۰۲/۰۷

⭕️ هنر

💠 اگر هنر معقول باشد، می تواند دیگر کارها را سامان ببخشد اما اگر هنر، هنر حسی  باشد  حاصلی جر تنبل پروری ندارد و جلو دیگر کارهای انسان را نیز می گیرد.

💠 آنچه مانع سرگرمی انسان می شود و توجه او را به مقصد اصلی جلب می کند، هنر است.

💠 حداقل و کمترین ارزش انسان این است که معادل کعبه است، چون انسان و کعبه هر دو در قرآن با «یاء» نسبت به خداوند نسبت داده شده اند، در خصوص کعبه می فرماید: « بَيْتِيَ» و در خصوص انسان دارد که: «نَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي»

💠 ادبیات و شعر قابلیت بیان آن معارف والا و ولایی را دارد و می تواند اثرگذار و تاثیرگذار باشد و اداره ارشاد قم می تواند یک زمینه مناسبی فراهم آورد تا یک «الغدیر» دیگر به وجود بیاید که هر بیت آن چند مطلب معرفتی در خود داشته باشد، این بسترمی تواند در قم فراهم شود چرا که خدا علم را وقف هیچ زمین و زمانی خاصی نکرده است.

💠 بزرگان شعر و ادبیات ما، ادبیات را در خدمت دین و ولایت در آوردند و آن را ماندگار کردند و ما می توانیم کسانی را در این زمینه در قم تربیت کنیم.

💠 موسیقی باید با دستگاه آفرینش و خلقت ما هماهنگ باشد، باید او را هدایت کرد که به کدام مقصد حرکت کند. انسان می تواند آن را در زمینه های صحیح به کار ببرد مانند استفاده ای که از موسیقی در دوران فاع مقدس صورت گرفت.

🌀 دیدار مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم ۹۶/۰۲/۱۷
🌀 در محضر آیت الله جوادی